Η απόφαση ΣτΕ 1206/2024 αναδεικνύει το ζήτημα της αιτιολόγησης των ατομικών διοικητικών πράξεων που εκδίδονται μέσω ηλεκτρονικών αυτοματοποιημένων διαδικασιών, όπως είναι η επεξεργασία δεδομένων από λογισμικό. Το Συμβούλιο της Επικρατείας απορρίπτει τους ισχυρισμούς της Διοίκησης, σύμφωνα με τους οποίους η τεχνολογική φύση της διαδικασίας αποκλείει την ανάγκη αιτιολόγησης, θεωρώντας αδιαμφισβήτητη την επιστημονική εγκυρότητα της αυτοματοποιημένης επεξεργασίας.
Αντίθετα, το ΣτΕ υπογραμμίζει ότι η αιτιολόγηση είναι υποχρεωτική για την νομιμότητα της διοικητικής πράξης, η οποία πρέπει να εκδίδεται σύμφωνα με τους κανόνες δικαίου. Η αιτιολόγηση αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο του κράτους δικαίου και συνδέεται με τις αρχές της διαφάνειας, της νομιμότητας, και της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας. Ειδικότερα, το άρθρο 17 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Ν. 2690/1999, όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 4962/2022) απαιτεί η ατομική διοικητική πράξη να περιλαμβάνει αιτιολόγηση που να αποσαφηνίζει τις νομικές προϋποθέσεις που πληρούνται για την έκδοσή της.
Στην περίπτωση των αυτοματοποιημένων διαδικασιών, η αιτιολόγηση των διοικητικών πράξεων πρέπει να καλύπτει τα εξής: α) τα κρίσιμα στάδια των υπολογισμών που πραγματοποιήθηκαν από τη Διοίκηση, καθώς και β) τα πραγματικά δεδομένα ή μεταβλητές που ελήφθησαν υπόψη κατά την έκδοση της πράξης. Αυτή η απαιτούμενη διαφάνεια επιτρέπει στον διοικούμενο να ελέγξει αν τηρήθηκαν οι νομικές προϋποθέσεις και δίδει στον δικαστή τη δυνατότητα να διεξάγει έναν πλήρη και αποτελεσματικό έλεγχο της νομιμότητας της διοικητικής απόφασης.
Για να γίνει σαφέστερο το πλαίσιο εφαρμογής αυτής της διαδικασίας, παρατίθενται ενδεικτικά παραδείγματα αυτοματοποιημένων διοικητικών φορολογικών πράξεων:
- Αυτοματοποιημένη εκκαθάριση φόρου εισοδήματος: Η φορολογική διοίκηση εκδίδει εκκαθαριστικά σημειώματα φόρου εισοδήματος, υπολογίζοντας αυτόματα τα ποσά που οφείλουν οι φορολογούμενοι βάσει των δηλωθέντων εισοδημάτων.
- Αυτοματοποιημένος υπολογισμός ΦΠΑ: Ο υπολογισμός και η καταγραφή του ΦΠΑ για επιχειρήσεις πραγματοποιείται μέσω αυτοματοποιημένων συστημάτων, τα οποία αντλούν τα απαραίτητα δεδομένα από τις δηλώσεις και εκδίδουν την αντίστοιχη φορολογική πράξη.
- Αυτοματοποιημένη επιβολή προστίμων: Εάν το σύστημα εντοπίσει φορολογικές παραβάσεις (π.χ. καθυστερημένες δηλώσεις), μπορεί αυτόματα να εκδώσει και να επιβάλλει πρόστιμα στους φορολογούμενους.
- Αυτοματοποιημένη διαδικασία υπολογισμού και καταβολής ασφαλιστικών εισφορών: Οι ασφαλιστικές εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών και των επιχειρήσεων υπολογίζονται και αποδίδονται μέσω αυτοματοποιημένων συστημάτων, βάσει των δηλωθέντων εισοδημάτων ή κερδών.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι φορολογικές πράξεις εκδίδονται χωρίς την άμεση παρέμβαση των υπαλλήλων, όμως είναι υποχρεωτική η τήρηση των νόμιμων διαδικασιών και η αιτιολόγηση για κάθε απόφαση που εκδίδεται.
Εν κατακλείδι, η απόφαση ΣτΕ 1206/2024 επισημαίνει την αναγκαιότητα της διαφάνειας και της αιτιολόγησης στις ατομικές διοικητικές πράξεις, προκειμένου να διασφαλιστεί η αξιοπιστία των αποφάσεων και η αποτελεσματική δικαστική προστασία των πολιτών.
Φιλιππάτου Ευαγγελία
Ασκ. Δικηγόρος
Το παρόν δεν αποτελεί νομική συμβουλή. Για πληροφορίες σχετικά με την υπόθεσή σας μπορείτε να απευθυνθείτε στο info@kyroslawoffices.gr ή στο 2103633104 για να επικοινωνήσετε με τους εξειδικευμένους δικηγόρους μας.
