Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ) είναι φορείς που έχουν εξουσιοδοτηθεί από το νόμο ή μέσω συμβάσεων να διαχειρίζονται τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων εκ μέρους πολλών δικαιούχων. Αυτοί οι οργανισμοί επιδιώκουν το συλλογικό όφελος των μελών τους και συνήθως λειτουργούν με μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα, υπό την προϋπόθεση ότι ελέγχονται από τα ίδια τα μέλη τους.
Στην Ελλάδα, οι κύριοι οργανισμοί που διαχειρίζονται τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μουσικών έργων είναι η «ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ» και η «Ένωση Δικαιούχων ΕΔΕΜ». Στον τομέα των συγγενικών δικαιωμάτων για ηχογραφημένη μουσική, ο κύριος εκπρόσωπος είναι ο «GEA».
Νομοθετικό Πλαίσιο
Αφενός, ο Νόμος 2121/1993 παρέχει προστασία στους δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων, όπως οι καλλιτέχνες και οι παραγωγοί, δίνοντάς τους το δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν τη χρήση των έργων τους. Σύμφωνα με το άρθρο 49 του νόμου, όταν η μουσική χρησιμοποιείται για ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές μεταδόσεις, ο χρήστης οφείλει να καταβάλει «εύλογη και ενιαία αμοιβή» στους καλλιτέχνες και τους παραγωγούς των έργων αυτών μέσω των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης. Ο σκοπός αυτής της διάταξης είναι η διασφάλιση ότι οι δικαιούχοι θα λάβουν την αμοιβή τους για τις χρήσεις των έργων τους, εφόσον ο χρήστης δεν καταβάλει την αμοιβή αυτή άμεσα.
Αφετέρου, ο Νόμος 4481/2017 αναγνωρίζει την αρμοδιότητα των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης να διαχειρίζονται τα δικαιώματα όλων των δικαιούχων, υπό την προϋπόθεση ότι τους έχουν παραχωρηθεί οι σχετικές εξουσίες μέσω συμβάσεων. Ωστόσο, η νομιμοποίηση αυτών των οργανισμών δεν συνεπάγεται αυτόματα δικαίωμα είσπραξης εύλογης αμοιβής για έργα καλλιτεχνών που δεν εκπροσωπούν, καθώς το ζήτημα αυτό είναι πραγματικό και χωρά ανταπόδειξη (ΜονΠρΑθ 349/2022).
Η Διεθνής Σύμβαση της Ρώμης (1961), η οποία έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο, εξασφαλίζει στους αλλοδαπούς δικαιούχους την ίδια μεταχείριση με τους εγχώριους, προστατεύοντας τα δικαιώματά τους, ακόμη και αν προέρχονται από χώρες που δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη. Αυτό σημαίνει ότι τα μουσικά έργα που δημιουργούνται στο εξωτερικό καλύπτονται από την ελληνική νομοθεσία, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά δημοσιεύθηκαν στη χώρα μας εντός 30 ημερών από την αρχική τους έκδοση.
Προστασία δικαιούχου μέσω αγωγής & ασφαλιστικών μέτρων
Σε περιπτώσεις διαφωνίας για την αμοιβή που ζητείται από τον οργανισμό συλλογικής διαχείρισης, ο χρήστης μπορεί να καταθέσει αίτηση για προσωρινό προσδιορισμό της αμοιβής. Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει μέσω ασφαλιστικών μέτρων, όπου το αρμόδιο δικαστήριο θα καθορίσει προσωρινά την αμοιβή, μέχρι την έκδοση απόφασης επί της κύριας δίκης.
Η νομοθεσία αποσκοπεί στο να διευκολύνει την επίλυση διαφορών γρήγορα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου η αμοιβή πρέπει να καθοριστεί πριν ή κατά τη διάρκεια της χρήσης του έργου. Η διαπραγμάτευση είναι απαραίτητη πριν από οποιαδήποτε χρήση του έργου, προκειμένου να αποφευχθούν καταχρηστικές πρακτικές.
Σύμφωνα με πρόσφατη νομολογία (ΜΠρΑθ 1645/2024), δεν παρέχεται από το νόμο η δυνατότητα του προσωρινού καθορισμού με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων της εύλογης και ενιαίας αμοιβής, εφόσον πρόκειται για αμοιβή που αφορά χρήση, η οποία έχει πραγματοποιηθεί και έχει παύσει σε προγενέστερο χρόνο από την άσκηση της αίτησης. Και τούτο διότι δεν υφίσταται δικαιολογητικός λόγος για την εκ των υστέρων, ήτοι μετά το πέρας της εκάστοτε χρήσης, διεξαγωγή δύο δικών, μία για τον προσωρινό και μία για τον οριστικό καθορισμό της εύλογης και ενιαίας αμοιβής της απούσας, αφού πρόκειται για διεξαγωγή δύο δικών με το ίδιο ουσιαστικά αντικείμενο.
ΕΛΕΝΑ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
Το παρόν δεν αποτελεί νομική συμβουλή. Για πληροφορίες σχετικά με την υπόθεσή σας μπορείτε να απευθυνθείτε στο [email protected] ή στο 2103633104 για να επικοινωνήσετε με τους εξειδικευμένους δικηγόρους μας.
