Η σύμβαση δικαιόχρησης (franchising) έχει καθιερωθεί ως μία από τις πλέον διαδεδομένες μορφές εμπορικής συνεργασίας, ιδίως στον χώρο του λιανεμπορίου, παρουσιάζοντας δυναμική και διαρκώς εντεινόμενη εφαρμογή. Αποτελεί επιτρεπτή, κατά το δίκαιο του ανταγωνισμού, κάθετη σύμπραξη μεταξύ επιχειρήσεων και νοείται ως σύμβαση διαρκούς συνεργασίας μεταξύ δύο ανεξάρτητων οικονομικών μονάδων. Από άποψη οικονομικής λειτουργίας, συνιστά μέθοδο προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών (marketing), βάσει της οποίας η μία επιχείρηση (δικαιοπάροχος ή δότης – franchisor) παραχωρεί στην άλλη (δικαιοδόχο ή λήπτρια – franchisee), έναντι άμεσου ή έμμεσου οικονομικού ανταλλάγματος και για ορισμένο ή αόριστο χρονικό διάστημα, το δικαίωμα εκμετάλλευσης του λεγόμενου «συνόλου» ή «πακέτου δικαιόχρησης» (πακέτο franchise), με σκοπό την πώληση συγκεκριμένου τύπου προϊόντων ή υπηρεσιών σε τελικούς χρήστες. Ως «πακέτο δικαιόχρησης», το οποίο αποτελεί και το αντικείμενο της σχετικής σύμβασης, νοείται ένα σύνολο δικαιωμάτων βιομηχανικής ή πνευματικής ιδιοκτησίας, το οποίο περιλαμβάνει εμπορικά σήματα ή επωνυμίες, διακριτικά γνωρίσματα, πρότυπα χρήσης, σχέδια, ευρεσιτεχνίες κ.λ.π. (ΤρΕφΑθ 2168/2024).
Ιδιαιτέρως κρίσιμο ζήτημα που ανακύπτει στο πλαίσιο της σύμβασης franchising είναι κατά πόσο μπορεί να εφαρμοστεί αναλογικά η ρύθμιση του άρθρου 9 του π.δ. 219/1991, περί αποζημίωσης πελατείας, που ενσωμάτωσε την Οδηγία 86/653/ΕΟΚ στο εθνικό δίκαιο και αφορά τον εμπορικό αντιπρόσωπο. Για να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα επί του συγκεκριμένου ζητήματος, απαιτείται προηγουμένως να διαπιστωθεί αν ο δικαιοδόχος βρίσκεται στην ίδια θέση με τον εμπορικό αντιπρόσωπο, δεδομένου ότι ο βαθμός εξάρτησης του από τον δικαιοπάροχο είναι εξίσου στενός.
Ειδικότερα, ο δικαιοδόχος υποχρεούται να τηρεί πιστά τις οδηγίες και τους κανόνες που θέτει ο δικαιοπάροχος, αναλαμβάνοντας παράλληλα τη δημιουργία και ανάπτυξη άμεσης πελατείας. Η πελατεία αυτή, κατά τη λύση της σύμβασης, μεταβιβάζεται στον δικαιοπάροχο και ωφελεί αυτόν, ιδίως εφόσον ο δικαιοδόχος κατά τη διάρκεια της σύμβασης έχει φέρει νέους πελάτες ή έχει προαγάγει σημαντικά τις υποθέσεις με τους υπάρχοντες πελάτες. Συνεπεία τούτου, η θέση του δικαιοδόχου καθίσταται αντίστοιχη με εκείνη του εμπορικού αντιπροσώπου, θεμελιώνοντας, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αξίωση για αποζημίωση λόγω πελατείας (άρθρο 9 παρ. 1 εδώ α’, β’ & γ’ του π.δ. 219/1991).
Ως προς τις προϋποθέσεις αυτές, επισημαίνονται τα ακόλουθα:
- Το ύψος της αποζημίωσης δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό που αντιστοιχεί στον μέσο ετήσιο όρο των αμοιβών που εισέπραξε ο εμπορικός αντιπρόσωπος κατά τα πέντε τελευταία έτη. Εάν η διάρκεια της σύμβασης ήταν μικρότερη από πέντε έτη, ο υπολογισμός γίνεται με βάση τον μέσο όρο της χρονικής αυτής περιόδου.
- Η χορήγηση της εν λόγω αποζημίωσης δεν αποκλείει την αξίωση του εμπορικού αντιπροσώπου για την αποκατάσταση περαιτέρω ζημίας, όπως ορίζεται από τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα.
Περαιτέρω, ο δικαιοδόχος αναλαμβάνει μεγαλύτερο επιχειρηματικό κίνδυνο σε σχέση με τον εμπορικό αντιπρόσωπο, επειδή αποκτά τα προς διάθεση προϊόντα στο δικό του όνομα και για δικό του λογαριασμό, ενώ ταυτόχρονα υποχρεούται να πραγματοποιεί δαπανηρές επενδύσεις, οι οποίες του επιβάλλονται από τον δικαιοπάροχο και δεν υπάγονται στη διακριτική του ευχέρεια, προκειμένου να διασφαλισθεί η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος διανομής.
Συνεπώς, εφόσον συντρέχουν τα ανωτέρω και η θέση του δικαιοδόχου ταυτίζεται ή ομοιάζει σε μεγάλο βαθμό με αυτήν του εμπορικού αντιπροσώπου, τότε κρίνεται ότι μπορεί να επιδικαστεί σε αυτόν κατ’ αναλογία η αποζημίωση πελατείας που προβλέπεται στο άρθρο 9 του π.δ. 219/1991. Αντιθέτως, η μη συνδρομή των ανωτέρω κριτηρίων επιβάλλει την απόρριψη του αιτήματος περί επιδίκασης αποζημίωσης πελατείας στον δικαιοδόχο.
Ευαγγελία Φιλιππάτου
Δικηγόρος
Το παρόν δεν αποτελεί νομική συμβουλή.
Για περαιτέρω πληροφορίες αναφορικά με τα νομικά ζητήματα που αναφέρονται ανωτέρω, μπορείτε να απευθυνθείτε στο δικηγορικό γραφείο KYROS LAW OFFICES (Oμήρου 50, Αθήνα – Τηλ. Επικοινωνίας: 2103633104 – email : [email protected]) και να συμβουλευτείτε τους εξειδικευμένους δικηγόρους.
