Θεμελιώδεις είναι οι τροποποιήσεις που επιφέρει ο νέος Νόμος 5221/2025, «Παρεμβάσεις στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας – Τροποποιήσεις σχετικά με τη δημοσίευση διαθηκών – Τροποποιήσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο των ανακοπών κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης με σκοπό την επιτάχυνση της εκδίκασης – Λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Δικαιοσύνης» (Α΄ 133/28-7-2025), στο πεδίο του Κληρονομικού Δικαίου, και συγκεκριμένα στη διαδικασία της Δημοσίευσης των Διαθηκών και της Κήρυξης Ιδιόγραφης Διαθήκης ως κύριας.
Μία από τις πιο αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις που εισάγονται σε σχέση με το προγενέστερο δίκαιο, αφορά στη δημοσίευση των διαθηκών, η οποία παύει να υπάγεται πλέον στην αρμοδιότητα των δικαστηρίων και περνά στους συμβολαιογράφους. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι συμβολαιογράφος, ο οποίος συνέταξε τη διαθήκη ή στον οποίο η διαθήκη έχει κατατεθεί ή προσκομισθεί, την καταχωρίζει ολόκληρη στο πρακτικό που συντάσσεται και υπογράφεται από τον ίδιο και στο οποίο βεβαιώνονται όλα τα εξωτερικά ελαττώματά της. Το ως άνω πρακτικό καταχωρίζεται σε ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα δημοσίευσης διαθηκών («Μητρώο Διαθηκών»), η κυριότητα, διοίκηση και διαχείριση της οποίας ανήκει στους συμβολαιογραφικούς συλλόγους της χώρας. Όσον αφορά στα πρωτότυπα των διαθηκών που δημοσιεύονται, με τα περικαλύμματά τους, αυτά χρονολογούνται και υπογράφονται από τον συμβολαιογράφο (ή τον πρόξενο, όπως θα δούμε παρακάτω) και φυλάγονται στο αρχείο τους.
Εν συνεχεία, εφόσον ζητηθεί η κήρυξη δημοσιευθείσας ιδιόγραφης διαθήκης ως κύριας, αυτή γίνεται επίσης με πράξη του συμβολαιογράφου που προέβη στη δημοσίευση αυτής. Ο τελευταίος υποχρεούται να προβεί στην κήρυξη, υπό την προϋπόθεση ότι ο αιτών παρίσταται μετά πληρεξουσίου δικηγόρου και με δύο (2) μάρτυρες, οι οποίοι βεβαιώνουν τη γνησιότητα της γραφής και της υπογραφής του διαθέτη. Στη δε περίπτωση που στην ιδιόγραφη διαθήκη ορίζεται αποκλειστικός κληρονόμος πρόσωπο που δεν είναι σύζυγος του διαθέτη ή πρόσωπο με το οποίο ο διαθέτης έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή δεν έχει με τον διαθέτη συγγενική σχέση τουλάχιστον τέταρτου βαθμού, ο αιτών υποχρεούται να προσκομίζει γραφολογική πραγματογνωμοσύνη, προκειμένου να αποδεικνύεται η γνησιότητα της γραφής και της υπογραφής του διαθέτη. Εν προκειμένω, το πρακτικό δημοσίευσης κοινοποιείται από τον συμβολαιογράφο που προέβη στην κήρυξη της διαθήκης ως κύριας στο ελληνικό Δημόσιο το αργότερο δέκα (10) ημέρες από την επομένη της κήρυξης της διαθήκης ως κύριας.
Τι προβλέπεται όμως όταν η δημοσίευση διαθήκης πραγματοποιείται από προξενική αρχή; Σε αυτήν την περίπτωση, η δημοσίευση διαθήκης γίνεται από τον πρόξενο ο οποίος συντάσσει πρακτικό που υπογράφεται από αυτόν και, αν πρόκειται για ιδιόγραφη διαθήκη, και από εκείνον που την παρέδωσε και αντίγραφο του πρακτικού δημοσίευσης αυτής καταχωρίζεται στην προαναφερθείσα ηλεκτρονική πλατφόρμα. Αντίγραφα διαθηκών και ανακλήσεων διαθηκών που δημοσιεύθηκαν στο εξωτερικό μπορούν να κατατίθενται ενώπιον ελληνικής προξενικής αρχής και αποστέλλονται στο Μητρώο Διαθηκών χωρίς καθυστέρηση, με επιμέλεια του προξένου που τα παρέλαβε. Η προξενική αρχή ή το Μητρώο Διαθηκών που παραλαμβάνει τα αντίγραφα συντάσσει επάνω σε αυτά πράξη κατάθεσης, στην οποία αναγράφει όσα κατατέθηκαν, εκείνον που τα κατέθεσε και την ημερομηνία της κατάθεσης αυτών. Τα αντίγραφα πρέπει να είναι επικυρωμένα από την αλλοδαπή αρχή που δημοσίευσε τη διαθήκη. Αν οι διαθήκες είναι διατυπωμένες ολόκληρες ή εν μέρει σε ξένη γλώσσα, είναι απαραίτητο να επισυνάπτεται, κατά την κατάθεσή τους, μετάφραση στην ελληνική γλώσσα του ξενόγλωσσου μέρους τους, η οποία γίνεται από πιστοποιημένους μεταφραστές του «Μητρώου Πιστοποιημένων Μεταφραστών», μέσω της εφαρμογής «Πιστοποιημένοι Μεταφραστές» της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης «gov.gr», από ελληνική προξενική αρχή ή από δικηγόρο. Σύμφωνα με τις νέες προβλέψεις, για την κήρυξη της διαθήκης ως κύριας, όταν αυτή δημοσιεύθηκε από προξενική αρχή, αρμόδιος να την κηρύξει κύρια είναι συμβολαιογράφος που ορίζεται μέσω του Μητρώου Διαθηκών, από σχετικό κατάλογο συμβολαιογράφων, μελών του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Εφετείων Αθηνών, Πειραιώς, Αιγαίου και Δωδεκανήσου.
Συνοψίζοντας, οι ρυθμίσεις αυτές, εισάγοντας μια εξελιγμένη και ταχύτερη διαδικασία, αναδιαμορφώνουν ουσιωδώς το ρυθμιστικό πλαίσιο του κληρονομικού δικαίου. Με την υιοθέτηση μιας τέτοιας προσέγγισης, περισσότερο πρακτικά προσανατολισμένης, λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικές ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας, στόχος είναι αναμφίβολα η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, με ταυτόχρονη τη διαφύλαξη της ακεραιότητας κατά την υλοποίηση των σχετικών με τις διαθήκες προβλεπόμενων διαδικασιών.
Ελένη Παλαμίδα
Ασκούμενη Δικηγόρος ΔΣΑ
Το παρόν δεν αποτελεί νομική συμβουλή.
Για περαιτέρω πληροφορίες αναφορικά με τα νομικά ζητήματα που αναφέρονται ανωτέρω, μπορείτε να απευθυνθείτε στο δικηγορικό γραφείο KYROS LAW OFFICES (Oμήρου 50, Αθήνα – Τηλ. Επικοινωνίας: 2103633104 – email : [email protected]) και να συμβουλευτείτε τους εξειδικευμένους δικηγόρους.
