Ως δικηγορικά γραφεία, είχαμε την «τύχη» να ασχοληθούμε ενεργά με δύο μοναδικά γεγονότα στην σύγχρονη Ευρωπαϊκή Οικονομική και Τραπεζική Ιστορία: Το «bail out” Ελλάδος και το “bail in” της Κύπρου ταυτόχρονα. Μετά από 3 έτη συνεχούς ενασχολήσεως και με τις δύο μορφές αναδιάρθρωσης Χρέους, η απόφαση της 9ης Απριλίου 2015 του ICSID μας βοηθά σημαντικά στο να αποκρυσταλλώσουμε και επιβεβαιώσουμε την ήδη ακολουθούμενη νομική στρατηγική σε αμφότερες τις περιπτώσεις, όπως θα εξηγήσουμε κατωτέρω.
Στις 9 Απριλίου 2015 δημοσιεύθηκε η απόφαση υπ’ αριθ. ARB/13/8 του «Διεθνούς Κέντρου για την Επίλυση Διαφορών εξ Επενδύσεων» (“International Center for the Settlement of Investment Disputes”) που εδρεύει στη Washington και ελήφθη επί της Προσφυγής σε Διαιτητική Διαδικασία της Postova Banka, A.S. και της Istrokapital SE (Claimants) και του Ελληνικού Κράτους (Respondent) για την ζημία που υπέστησαν επί των Ομολόγων Ελληνικού Δημοσίου κατά την διαδικασία «Οικειοθελούς Ανταλλαγής Ομολόγων του Ιδιωτικού Τομέα» (Private Sector Involvement – “PSI”). Η απόφαση αυτή, απέρριψε την εν λόγω προσφυγή για μια σειρά από λόγους, και λόγω αναρμοδιότητος αλλά και λόγω ουσίας βασίμου.
Περιληπτικά και για την υποβοήθηση των μη επαϊόντων-μη νομικών, οι Αιτούντες (για την διευκόλυνση των αναγνωστών θα αναφερθούμε μόνον στην μία, την Σλοβάκικη Τράπεζα Postova Banka), ως κάτοχοι Ομολόγων Ελληνικού Δημοσίου τα οποία τα απέκτησαν από το 2007 έως το 2010 στην δευτερογενή αγορά, στράφηκαν στις 3 Μάιου 2013 στο Διεθνές αυτό Διαιτητικό Όργανο διεκδικώντας αποζημίωση κατά του Ελληνικού Δημοσίου, εδράζοντας την κίνησή τους αυτή στην Διμερή Συμφωνία Προστασίας Επενδυτών μεταξύ Ελλάδος-Σλοβακίας (Slovakia-Greece BIT) την οποία έχουν επικυρώσει οι 2 χώρες μεταξύ τους.
Σύμφωνα με το Αρθρο 1 της BIT οι επενδύσεις σε «ομόλογα, παραστατικά χρεωστικών τίτλων, αξιόγραφα, δάνεια, χρηματικές απαιτήσεις κλπ» από υπηκόους της μίας Χώρας στην άλλη Χώρα αποτελούν «προστατευόμενες επενδύσεις (“protected investments”) υπό το πρίσμα της Συνθήκης Υπαγωγής στην Διεθνή Δικαιοδοσία του ICSID.
Είναι απολύτως κατανοητό το πόσο σοβαρή ήταν η υπόθεση αυτή, όχι μόνον για την Διεθνή Κοινότητα και τις ενδεχόμενες αξιώσεις που θα μπορούσαν να εγερθούν από επενδυτές σε Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου κατά του Ελληνικού Κράτους στο ίδιο Διαιτητικό Όργανο, αλλά και για τις σχετικές αξιώσεις των Ελλήνων που υπέστησαν σοβαρότατες ζημιές (και ως Φυσικά Πρόσωπα, και ως Εταιρείες Υγείας-Δικαιούχοι από απαιτήσεις τους για προμήθεια υγειονομικού υλικού και ως Απολυμένοι της πρώην Ολυμπιακής Αεροπορίας που έλαβαν μέρος της αποζημιώσεως απολύσεως σε ΟΕΔ κλπ). Η απόφαση δε αυτή είναι θεμελιώδους σημασίας και αποφαίνεται αμετάκλητα μέσω της διεθνούς δικαιοδοσίας του ICSID για το ακανθώδες αυτό ζήτημα, ακολουθώντας εν προκειμένω και το σκεπτικό των σημαντικότατων για μας αποφάσεων του ΣτΕ ως προς τις ευθύνες των φορέων.
Α. Γιά να κριθεί εάν το Διεθνές Διαιτητικό Όργανο είναι αρμόδιο να κρίνει μια υπόθεση, θα πρέπει να αποφανθεί για το εάν μια επένδυση κρίνεται ότι είναι «προστατευόμενη» ή όχι, δηλαδή πρακτικά εάν o «επενδυτής» που έχασε τις επενδύσεις του από απόφαση του άλλου αντισυμβαλλόμενου Κράτους (εδώ νοείται ο Ν.4052/2012) μπορεί να ζητήσει αποζημίωση ή όχι.
Το ICSID, ακολούθησε την λογική που με επιμονή εμείς ως Δικηγόροι διαφόρων κατηγοριών Ομολογιούχων ακολουθήσαμε εξ αρχής και το ΣτΕ «εμπέδωσε», θεμελιώνοντας την απόφασή του επί του κειμένου Θεσμικού Πλαισίου που αφορά την έκδοση των Ελληνικών Ομολόγων και το Δίκαιο που το διέπει:
Το Δίκαιο αυτό αποτελεί Ελληνική Νομοθεσία και η Δωσιδικία ανήκει στα Ελληνικά Δικαστήρια. Mε το Ν.2198/94 Κεφ. Β (ΦΕΚ 43/Α/22.3.94) η ΤτΕ ορίστηκε ∆ιαχειριστής του “Συστήµατος Παρακολούθησης Συναλλαγών επί Τίτλων µε Λογιστική Μορφή” (Σ.Π.Α.Τ.)(«System for Monitoring Transactions in book-entry Securities», Σελ. 79 της αποφάσεως). Σύμφωνα δε με το άρθρο 6 του Ν.2198/94, «εκτός από την Ελληνική Κυβέρνηση και την ΤτΕ…στο Σύστημα (ΣΠΑΤ) συμμετέχουν μόνον οι «Φορείς», (“Participants”) οι οποίοι αποτελούν μέλη του Συστήματος και όσοι ακόμη Φορείς (Πιστωτικά/Χρηµατοπιστωτικά Ιδρύµατα κλπ) μπορούν να επιλεγούν από την ΤτΕ ως «Βασικοί Διαπραγματευτές Ομολόγων» (“Primary Dealers”).
Δηλαδή, το ICSID επανέλαβε την ίδια ΑΚΡΙΒΩΣ διατύπωση του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία «κατά το Νόμο, οι μόνοι που μπορούν να κατέχουν Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου είναι οι Φορείς (του ΣΠΑΤ και οι Βασικοί Διαπραγματευτές που επιλέγονται από την ΤτΕ) και το τρίτο μέρος (δηλ. πρακτικά οι τελικοί δικαιούχοι- μικροεπενδυτές κλπ) έχει αξιώσεις επί του τίτλου ΜΟΝΟΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΠΟΥ ΔΙΑΚΡΑΤΕΙ-ΦΥΛΑΣΣΕΙ ΤΟΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΤΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ.
Ετσι, το ICSID έκρινε ότι εφ’ όσον η POSTOVA BANKA απέκτησε τα ΟΕΔ μέσω της Δευτερογενούς Αγοράς Ομολόγων και η ίδια ήταν «τρίτος» κατά την ως άνω ερμηνεία, δηλ. τελικός δικαιούχος-επενδυτής σε ομόλογα, ΔΕΝ ΔΙΚΑΙΟΥΤΑΙ να στραφεί κατά του Ελληνικού Δημοσίου αλλά μόνον κατά του Φορέα που το απέκτησε ή/και της Αγοράς Διαπραγμάτευσης (εδώ το Clearstream) που πάλι κατόπιν αδειοδοτήσεως από την ΤτΕ μπορούσε να συμμετέχει ως «διαχειριστής των ΟΕΔ» (“Administrator of GGB’s). Κατά την ίδια απόφαση, η έκδοση και διάθεση των ΟΕΔ αποτελεί εντελώς ιδιαίτερη διαδικασία και ότι «πιστωτές» του Ελληνικού Δημοσίου που έχουν απευθείας συμβατική σχέση με το Ελληνικό Δημόσιο, είναι ΜΟΝΟΝ ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ, και όχι οι τελικοί επενδυτές (μικροομολογιούχοι κλπ): Αυτοί προστατεύονται από το ιδιαίτερα αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο που προβλέπεται από το Ν.2396/1996 και το Ν.3606/2007, δηλαδή την οικεία νομοθεσία προστασίας επενδυτών όταν συναλλάσσονται στις αγορές αξιών.
Β. Αναφορικά με την «ουσιαστική» κατηγοριοποίηση των ΟΕΔ ως «προστατευόμενης επένδυσης» με βάση το Αρθρο 1 της Διμερούς Συμφωνίας μεταξύ Ελλάδος-Σλοβακίας, προκύπτει κάτι εξίσου σημαντικό και αφορά κυρίως το θέμα του «ουσία βάσιμου» της προσφυγής των Ελλήνων Επενδυτών κατά του Κυπριακού Δημοσίου που πάλι ως Δικηγόροι έχουμε αναλάβει και προχωρούμε σύντομα:
Σύμφωνα με την απόφαση του ICSID, τα ΟΕΔ, αν και κατηγοριοποιούνται επιστημονικά στα «Ομόλογα» και εν γένει στα «Χρηματοπιστωτικά Μέσα», δεν ανήκουν στις προστατευόμενες επενδύσεις: Mόνον τα εταιρικά ομόλογα αποτελούν «προστατευόμενη επένδυση» και όχι τα «κρατικά» ομόλογα. (“In sum, sovereign debt is an instrument of government monetary and economic policy….of a State. It cannot, thus, be equated to private indebtedness or corporate debt…. It is therefore clear that in the context of the Slovakia-Greece BIT, and particularly in Article 1(1)(b) the State Parties considered some types of bonds as investments, but the reference to bonds is limited to bonds issued by a company….” (Σελ.: 99-100 της αποφάσεως)
Μάλιστα, επικαλούμενο μια πρόσφατη απόφαση του ιδίου, όπου έκρινε σχετικά με το εάν στα εταιρικά ομόλογα περιλαμβάνονται αυτά των Τραπεζών (όπως πχ αυτά των Κυπριακών Τραπεζών ΛΑΙΚΗΣ και ΚΥΠΡΟΥ), η απάντηση είναι ΘΕΤΙΚΗ. Τα ομόλογα Τραπεζών που υφίστανται ζημία επ’αυτών επενδυτές, αποτελούν «προστατευόμενη επένδυση» (CSOB v. Slovakia, Fedax v. Venezuela)
Συμπερασματικά, η απόφαση επικυρώνει αυτό που έχουμε ευθύς εξ αρχής τονίσει και υποστηρίξει εμπράκτως, δηλαδή ότι για τους μέν τελικούς δικαιούχους-επενδυτές σε ΟΕΔ η μοναδική διέξοδος για ενδεχόμενη αποζημίωση είναι η προσφυγή στα Ελληνικά Δικαστήρια κατά των Φορέων ενώ για τους επενδυτές σε αξιόγραφα Κυπριακών Τραπεζών και εν γένει Εταιρικών Ομολόγων αρμόδιο είναι το ICSID και αυτό μπορεί να αποφανθεί για το ουσία βάσιμο μιάς τέτοιας προσφυγής.
Γιάννης Κυριακόπουλος
Διαχειριστής Εταίρος
KYROS LAW OFFICES
www.kyroslawoffices.gr
www.apozimiosi.gr
